Op woensdag 29 mei 2024 hield Marianna Verbaas voor zusteren van de Iris Rebekkah Loge en lezing onder de titel "Steekhoudend". De titel is een knipoog naar borduursteken, maar ook roept de titel associaties op met de waarden deugdelijkheid, soliditeit en betrouwbaarheid. Waarden waar je op kunt bouwen en die een dragende grond vormen.
Hierbij de tekst van haar lezing:
"Ik ontdekte het borduren toen mijn gezondheid me in de steek liet. Borduren bleek een taal te zijn waarin ik me kon uiten. Tijdens het ontwerpen en creëren van de borduurwerken kwam ik de helende werking van het proces op het spoor. De creatieve reis bracht me nieuwe inzichten en steek voor steek kreeg ik vertrouwen en hervond ik mijn kracht.
Borduurkunst gaat echter niet alleen over creativiteit, geduld en vakmanschap, maar ook over diepere betekenissen op het gebied van zingeving en levensbeschouwing. Omdat ik mijn verlangen naar een waardevol leven serieus nam, ontdekte ik mijn dragende grond, de bron waaruit ik kon putten.
Traditie en emancipatie
Borduren heeft oude papieren. En verrassend genoeg ontdekte ik dat borduren een belangrijke rol heeft gespeelt bij de emancipatie van vrouwen.
Al in de middeleeuwen was borduren een belangrijke vaardigheid die werd doorgegeven van moeder op dochter. Zij konden zich met dit handwerk een betere sociale status verwerven.
Daarnaast werd er in de kerken en kloosters geborduurd. Borduren kan hier worden gezien als een verdieping van het geloofsleven en het doorgeven van de traditie.
In het begin van de vorige eeuw verbleven, in een vergeten hoekje van de samenleving, vrouwen met psychische problemen. Zij zaten weggestopt in een gesticht. Deze mensen hielden, door met elkaar te borduren, de hoop levend. Met hun kunst lieten ze zien dat ze niet werden gedefinieerd door hun stigma's, maar door hun talenten en hun kracht.
Een locatie waar mensen heden ten dage letterlijk weggesloten zitten is de gevangenis. Voor hen is het misschien wel extra belangrijk dat ze meer controle krijgen over hun eigen leven en meer zelfvertrouwen ontwikkelen. Borduren helpt hen een gevoel van autonomie en eigenwaarde te ontwikkelen. In een artikel las ik over Fine Cell Work, een liefdadigheidsinstelling in het Verenigd Koninkrijk die gevangen opleidt in betaald creatief handwerk. Door met hedendaagse kunstenaars samen te werken kunnen de gedetineerden hun kwaliteiten en hun talenten ontdekken.
De geborduurde kunstwerken als gesprekspartner
Borduren is voor mij niet alleen een manier geworden om antwoorden te zoeken op de vragen van het bestaan, maar ook om met mensen te communiceren over levens vragen.
Bij het ontwerpen van de borduurwerken laat ik me inspireren door gebeurtenissen uit de samenleving en dat wat me in mijn persoonlijke leven raakt. Zo zoek ik betekenis voor mijn gemis en mijn verlangen, mijn hoop en mijn vertrouwen.
De kunstwerken hebben allemaal een eigen thema en tijdens de lezing konden de zusteren vragen stellen over de betekenis ervan.
Omdat mijn werk vol symboliek zit en een symbool per definitie voor meerdere uitleg vatbaar is, heb ik de zusteren uitgenodigd te vertellen wat zij zagen, wat hen opviel en wat hen raakte bij het kijken naar het betreffende kunstwerk. Die antwoorden waren heel divers. En dat is ook het mooie aan deze manier van kunstbeschouwing. Het nodigt uit, roept vragen op en inspireert. Vragen als: ‘wat betekent voor mij onderdrukking en wat zou voor mij een weg naar bevrijding kunnen zijn?’ Deze vragen doen ertoe, want ze kunnen de beschouwer op het spoor zetten van wat voor haar van belang is, waarin het diepe verlangen schuilt en wat een dragende grond kan zijn."
Mei 2024
Marianne Verbaas
Marianne Verbaas